Bài 4: Ra quyết định và Giải quyết Vấn đề

Đó là xu hướng chúng ta chỉ tìm kiếm, diễn giải và ghi nhớ những thông tin xác nhận cho niềm tin sẵn có của mình, trong khi bỏ qua những thông tin trái ngược. Để chống lại nó, hãy chủ động tìm kiếm những quan điểm và bằng chứng thách thức giả định của bạn.

Ma trận này giúp bạn ưu tiên công việc bằng cách chia chúng vào 4 ô dựa trên hai tiêu chí: Khẩn cấp và Quan trọng. Ô 1 (Khẩn cấp & Quan trọng): Làm ngay. Ô 2 (Không Khẩn cấp & Quan trọng): Lên lịch. Ô 3 (Khẩn cấp & Không Quan trọng): Ủy quyền. Ô 4 (Không Khẩn cấp & Không Quan trọng): Loại bỏ.

Đây là một kỹ thuật đơn giản nhưng mạnh mẽ để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề bằng cách hỏi "Tại sao?" lặp đi lặp lại (thường là khoảng 5 lần). Mỗi câu trả lời sẽ là cơ sở cho câu hỏi "Tại sao?" tiếp theo, giúp bạn đào sâu hơn vào chuỗi nhân quả.

SWOT là viết tắt của Strengths (Điểm mạnh), Weaknesses (Điểm yếu), Opportunities (Cơ hội), và Threats (Thách thức). Đây là một khung phân tích chiến lược giúp một cá nhân hoặc tổ chức xác định các yếu tố bên trong (S, W) và bên ngoài (O, T) để làm cơ sở cho việc ra quyết định.

Hãy tạo ra một môi trường an toàn tâm lý, nơi mọi ý tưởng, dù "điên rồ", đều được chào đón. Sử dụng các kỹ thuật như brainstorming (động não), mind mapping (sơ đồ tư duy), hoặc "six thinking hats" (sáu chiếc mũ tư duy) để khuyến khích mọi người nhìn vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.

Một vấn đề phức tạp (complicated) có nhiều bộ phận nhưng chúng hoạt động theo một cách có thể dự đoán được (ví dụ: động cơ xe hơi). Bạn có thể tháo rời và lắp ráp lại. Một vấn đề rắc rối (complex) có nhiều yếu tố tương tác với nhau theo những cách không thể đoán trước (ví dụ: thị trường chứng khoán, nuôi dạy con cái). Các giải pháp cho vấn đề rắc rối thường cần sự thử nghiệm và thích ứng liên tục.

Là cách nhìn nhận các vấn đề không phải như những sự kiện riêng lẻ, mà là một phần của một hệ thống lớn hơn với các mối quan hệ tương tác. Thay vì chỉ sửa chữa "triệu chứng", tư duy hệ thống giúp bạn tìm ra các điểm đòn bẩy để tạo ra sự thay đổi bền vững trong toàn bộ hệ thống.

Trong trường hợp này, hãy tập trung vào việc đưa ra một quyết định "có thể đảo ngược" và có chi phí thấp để thử nghiệm. Coi quyết định đó như một giả thuyết và nhanh chóng thu thập dữ liệu để kiểm chứng. Hãy sẵn sàng điều chỉnh hoặc thay đổi quyết định khi có thêm thông tin. Đây là tư duy cốt lõi của phương pháp Lean Startup.

Đây là một thiên kiến nhận thức khiến chúng ta phụ thuộc quá nhiều vào thông tin đầu tiên nhận được (cái "mỏ neo") khi ra quyết định. Ví dụ, mức lương đầu tiên bạn đề xuất trong một cuộc đàm phán sẽ ảnh hưởng lớn đến kết quả cuối cùng. Hãy nhận biết các "mỏ neo" và chủ động đặt câu hỏi về tính hợp lệ của chúng.

Nếu quyết định đòi hỏi tốc độ và bạn là người có đủ thông tin và chuyên môn nhất, hãy tự quyết định. Nếu quyết định đòi hỏi sự sáng tạo, sự chấp nhận của cả nhóm, và các thành viên có những kiến thức giá trị để đóng góp, hãy để cả nhóm tham gia. Một nhà lãnh đạo giỏi biết khi nào cần quyết đoán và khi nào cần hợp tác.